بانکرینگ (bunkering) اصطلاحی است که برای عملیات سوخت رسانی به کشتی ها در دریا به کار می رود و یا به عبارتی فروش فرآورده های سنگین پالایشی برای سوخت کشتی ها می باشد.
علاوه بر سوخت رسانی به کشتی ها، تامین غذا، آب آشامیدنی و دیگر خدمات معمول به کشتی ها نیز جزو عملیات بانکرینگ محسوب شده و می تواند در آمدزایی به همراه داشته باشد.
سالانه حدود 200 میلیون تن نفت کوره در جهان به شناورها فروخته می شود و بر اساس پیش بینی به عمل آمده تا سال 2030 این میزان به 400 میلیون تن افزایش خواهد یافت.
هم اکنون حدود 80 درصد از بانکرینگ جهان تنها در 10 بندر مهم دنیا انجام می گیرد که 32 درصد آن در سه بندر فجیره ، سنگاپور و روتردام می باشد.
تاریخچه صنعت بانکرینگ در ایران
طرح ملی بانکرینگ برای نخستین بار در سال 77 در محدوده آب های جزیره قشم و در منطقه سلخ با استفاده از امکانات و شناورهای سوخت رسان شرکت گلوبال انرژی سنگاپور شروع شد و متاسفانه در ماه های آغازین به دلیل رقابت ناسالم، مخالفت، کارشکنی و ترفندهای شرکت های رقیب عرضه کننده سوخت در فجیره،با زیان متوقف شد. در سال 79 این طرح دوباره آغاز شد اما پس از 6 ماه فعالیت بار دیگر به دلایل اعلام شده برای چند سالی تعطیل شد. مرحله جدی بانکرینگ از نیمه دوم سال 85 از بندرعباس آغاز شد لذا کشورمان تا پیش از سال 86 نقش موثری در عرضه سوخت به کشتی های عبوری از خلیج فارس نداشته اما از آن به بعد توانست تا پایان سال 87 این میزان را به 2 میلیون متریک تن سوخت افزایش دهد. در حال حاضر نیز این طرح با حداقل ممکن استمرار دارد.
در واقع خلیج فارس یکی از شاه راه های اصلی ورود نفت تولیدی به بازارهای جهانی است که سالانه علاوه بر کشتی های تجاری، تعداد بسیاری از نفتکش های غول پیکر از این مسیر تردد
می کنند.
از آب های خلیج فارس به طور متوسط در حدود 30000 فروند کشتی در سال عبور می کند که از این تعداد حدود 3000 فروند از سوی شرکت های ایرانی حاضر در بنادر جنوبی سوخت رسانی
می شوند.
ایران با داشتن یک هزار و 800 کیلومتر مرز آبی (به استثنای جزایر) در خلیج فارس و دریای عمان و قرار گرفتن در مسیر ورود کشتی ها به این خلیج در منطقه استراتژیک تنگه هرمز، پتانسیل های جغرافیایی لازم برای سوخت رسانی را داشته است ولی متاسفانه در سال های گذشته سهمی بسیار پایینی را از بازار سوخت رسانی به کشتی ها داشته است . از این رو توجه به ظرفیت موجود در سوخت رسانی به کشتی های عبوری از خلیج فارس و دریای عمان می تواند درآمدزایی بسیاری را برای کشور به همراه داشته باشد.
وضعیت ایران در بازار سوخت‌رسانی منطقه
در دوران جنگ تحمیلی، به دلیل شرایط خاص خلیج‌فارس از نظر امنیتی و تبلیغات منفی حاصل از آن، تردد و توقف کشتی‌ها در بنادر و گذرگاه‌های عبوری آب‌های ایران کاهش یافت و فعالیت‌های سوخت‌رسانی نیز به تدریج در ایران کم‌رونق شد. همسایگان جنوبی در منطقه خلیج‌فارس به‌ویژه امارات با استفاده از فرصت به دست آمده، طی 20 الی 25 سال گذشته با توسعه و رونق این صنعت توانستند خود را به عنوان یکی از مراکز عمده سوخت‌رسانی جهان معرفی کنند و جایگاه ویژه‌ای را در خاورمیانه و جهان به خود اختصاص دهند؛ به گونه‌ای که هم اکنون فجیر ه پس از سنگاپور، بزرگترین عرضه‌کننده سوخت به کشتی‌ها در منطقه و سومین هاب بانکرینگ در جهان محسوب می‌شود. در حالی که سهم ایران در بازار سوخت‌رسانی به کشتی‌های عبوری در خلیج فارس و دریای عمان که تعداد آنها به بیش از 30 هزار فروند در سال می‌رسد بسیار کمتر از 20 درصد است.