به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شرکت پایانه های نفتی ایران عباسعلی جعفری نسب، مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران در این باره گفت: توسعه مسیر خط لوله انتقال شمال تا کشورهای تولیدکننده نفت در صورت فعال شدن سوآپ توجیه اقتصادی دارد؛ زیرا در بلندمدت انتقال نفت خام با خط لوله بسیار ارزانتر و مطمئن‌تر از انتقال از طریق دریاست.
وی ادامه داد: اگر کیفیت و مقدار نفت خام دریافتی در منطقه شمال مانند گذشته باشد، هم اکنون توانایی انتقال روزانه ١٢٠ هزار بشکه نفت خام را از نکا به ساری و از ساری به تهران برای تامین خوراک پالایشگاه‌های تهران و تبریز داریم.
وی افزود: خط لوله شمال آمادگی لازم را برای ازسرگیری عملیات انتقال نفت خام دارد و از هر زمان که اعلام شود، می‌تواند نفت خام را به مقصد برساند.
جعفری نسب ادامه داد: براساس طراحی گذشته این خط لوله از نکا تا تهران و از تهران به پالایشگاه تهران و تبریز وجود دارد و تغییر خاصی با توجه به ظرفیت درخواستی از سوی پالایشگاهها نیاز ندارد.
به گفته وی، با این خط لوله، نفت خام به پالایشگاه تهران و تبریز می‌رسد، اما در صورت نیاز این امکان وجود دارد که خوراک پالایشگاه اراک هم با اندکی تغییر، تامین کنیم.
مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، با اشاره به این که هم اکنون خط ظرفیت انتقال تا ٣٧٠ هزار بشکه را دارد، گفت: افزایش ظرفیت انتقال نفت خام با این خط لوله تا رقم ٥٠٠ هزار بشکه در روز وجود دارد.
وی، با اشاره به این که پالایشگاه‌های دیگر که از جنوب تغذیه می‌شوند و نیازی به انتقال نفت از شمال وجود ندارد، گفت: در برنامه‌های آینده می‌توان برای انتقال بیشتر حجم سوآپ، خوراک پالایشگاه اراک را هم تامین کرد؛ البته اینها همگی به نوع و مقدار نفت خام تحویلی بستگی دارد.
جعفری نسب، با بیان این که مذاکراتی در زمینه سوآپ با روسیه و قزاقستان صورت گرفته است، گفت: هم اکنون ظرفیت انتقال خط لوله ٣٧٠ هزار بشکه در روز است؛ البته با توجه به اینکه انتقال نفت خام از دریا آغاز می‌شود و نفتکشهایی که در خزر تردد می‌کنند پنج تا هفت هزار تنی هستند، بنابراین انتقال نفت خام، تخلیه و بارگیری با نفتکشهای کوچک زمانبر خواهد بود و به نظر می‌رسد تا رقم ٢٠٠ هزار بشکه بیشتر در روز امکان پذیر نباشد.
وی ادامه داد: در صورت نیاز باید خط لوله تا منابع تولید و میدانهای نفتی امتداد یابد یا با نفتکشهای بزرگتر منتقل شود.
جعفری نسب، با اشاره به گذر این خط لوله از مناطق جنگلی و کوهستانی اعلام کرد: همه عملیاتی که برای نگهداری و تعمیرات خط در این سالها لازم بوده، انجام و مرتب وضع خط پایش شده است.
وی یادآور شد: در این سالها چند بار نفت خام را از این خط به شمال منتقل کردیم و از آنجا با همین خط برگرداندیم که نفت خام جریان داشته باشد تا از مسائل ماندگاری و ایجاد رسوب در خط جلوگیری شود، همچنین برنامه پیگرانی هوشمند خط را در برنامه داریم که اگر خط فعال شد، می‌توانیم عملیات را اجرایی کنیم.
مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران ادامه داد: خط لوله شمال ٣١٠ کیلومتر از نکا تا تهران ٣٢ اینچ و بخش ٩٠ کیلومتری پایانی به سمت تهران ٣٠ اینچ است.
به گفته وی، این خط قابلیت افزایش ظرفیت تا ٥٠٠ هزار بشکه را هم دارد، امابه دلیل محدودیتهای بخش دریایی به نظر نمی‌رسد بتوان بیشتر از ٢٠٠ هزار بشکه در روز منتقل کرد.
سوآپ در لغت به معنای «معامله پایاپای، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جایگزین کردن، جانشین کردن" است و در اصطلاح " به این معنی است که یک کالا را از یک نقطه تحویل گرفت و دقیقا همان میزان کالا را در نقطه ای دیگر تحویل داد.»
در دهه ١٩٩٠ و پس از فروپاشی شوروی سابق و استقلال یافتن کشورهای آسیایی مرکزی این کشورها برای توسعه اقتصادی خود، به صادرات نفت نیاز مبرم داشتند و این در حالی بود که امکانات آنان جهت رساندن نفت خود به دست مصرف کنندگان در اروپا، آسیا و آمریکا بسیار محدود بود.
به همین دلیل در سال ١٣٧٥ قراردادی میان ایران و قزاقستان امضا شد که براساس آن روزانه ٤٠ هزار بشکه نفت خام سبک از قزاقستان تحویل پالایشگاه تبریز و تهران می شد و در عوض به همین مقدار نفت خام سبک ایران در خلیج فارس برای شریکان بازرگانی قزاقستان تحویل آنها می شد.
در روش سوآپ تولیدکنندگان نفت در حوزه دریای خزر (روسیه،قزاقستان و ترکمنستان) نفت صادراتی خود را با نفتکش به پایانه نفتی شمال ایران تحویل می دهند سپس ایران این نفت را به پالایشگاه های تهران و تبریز انتقال می دهد و نفت پالایش شده برای مصرف داخلی توزیع می شود و ایران معادل نفت را در جزیزه خارک به کشورهای هدف صادر می کند.
نخستین عملیات سوآپ نفت خام ایران در سال ٧٥ انجام شد و پس از ١٤ سال در سال ٨٩ با دستور وزیر نفت دولت دهم به یکباره سوآپ نفت خام قطع شد و کشورها و شرکتها با کشورهای دیگر منطقه قرارداد امضا کردند.